Zwyrodnienie stawu kolanowego – diagnostyka oraz metody leczenia gonartrozy

Gonartroza to postępująca choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, która w zaawansowanej postaci może prowadzić nawet do niepełnosprawności. Właściwie dobrane leczenie oraz rehabilitacja mogą jednak zahamować procesy degeneracyjne i umożliwić w miarę normalne funkcjonowanie przez długi czas. Poznaj najnowsze metody leczenia zwyrodnienia stawu kolanowego. Dowiedz się też, jakie zabiegi na zwyrodnienie kolana warto wykonywać.

Spis treści:

• Gonartroza (zwyrodnienie stawu kolanowego) – charakterystyka
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – objawy
• Zwyrodnienie kolana – klasyfikacja
• Jak wygląda diagnostyka gonartrozy kolana?
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – leczenie
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – dieta
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – leki
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – jakie ćwiczenia?

Gonartroza (zwyrodnienie stawu kolanowego) – charakterystyka

Gonartroza to inaczej zwyrodnienie stawu kolanowego. Choroba jest skutkiem działania czynników biologicznych i mechanicznych, które prowadzą do destabilizacji powiązanych ze sobą procesów degradacji i tworzenia chrząstki stawowej oraz warstwy podchrzęstnej kości¹. Zwyrodnienie kolana może obejmować część udowo-piszczelową przyśrodkową i boczną oraz rzepkowo-udową².

W większości przypadków zmiany zwyrodnieniowe występują w obrębie części przyśrodkowej stawu. Dochodzi wtedy do szpotawego ustawienia kolan, a jeśli dodatkowo zajęta zostanie część boczna, to również dochodzi do ich koślawości. Ból odczuwany jest w kolanie i górnej części podudzia. Z kolei zmiany zwyrodnieniowe kolana zlokalizowane w przedziale rzepkowo-udowym można rozpoznać po tym, że ból jest znacznie silniejszy przy schodzeniu ze schodów niż przy wchodzeniu na nie².

Zwyrodnienie stawu kolanowego – objawy

Objawem dominującym przy zwyrodnieniu stawu kolanowego jest ból odczuwany w stawie kolanowym i górnej części podudzia. Nasilają go m.in. ruchy boczne dociskanej do kości udowej rzepki oraz schodzenie ze schodów¹. Podczas badania palpacyjnego wyczuć można poszerzenie obrysów kostnych stawu, dodatkowo występuje bolesność uciskowa. Niekiedy w obrębie stawu pojawia się wysięk, czasem torbiel w dole podkolanowym (torbiel Bakera)².

W czasie ruchów w stawie słychać charakterystyczne trzeszczenia. Osłabiony zostaje mięsień czworogłowy uda, który z czasem może całkowicie zaniknąć. Dla zwyrodnienia kolana charakterystyczna jest też niestabilność więzadeł. W zaawansowanej postaci choroby występuje zgięciowy przykurcz stawu kolanowego, który powoduje podkurcz kolana podczas chodu².

Zwyrodnienie kolana – klasyfikacja

Według klasyfikacji ICD-10 zwyrodnienie stawu kolanowego ma pierwotną i wtórną postać choroby²:

• gonartroza pierwotna (idiopatyczna) – zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego są niewiadomego pochodzenia i rozwijają się w obrębie dotychczas nieuszkodzonego stawu. Pierwotna obustronna gonartroza może mieć podłoże genetyczne lub wynikać z wad wrodzonych. Wyróżnia się 3 postacie: przyśrodkową, boczną, rzepkowo-udową;
• gonartroza wtórna (pourazowa) – mówi się o niej wtedy, gdy występują czynniki powodujące uszkodzenie struktur stawowych, choroby predysponujące czy nieprawidłowa budowa kolana.

Choroba zwyrodnieniowa stawów zwykle dotyczy obu kończyn (tzw. obustronna gonartroza). Bardzo rzadko występuje gonartroza lewostronna lub prawostronna.

Jak wygląda diagnostyka gonartrozy kolana?

Objawy zwyrodnienia kolana są dość charakterystyczne i jednoznaczne. Lekarz może zatem podejrzewać zwyrodnienie stawów kolanowych, jeśli spełnione są 3 warunki: pacjent ma powyżej 45 lat oraz odczuwa ból stawów związany z aktywnością ruchową i sztywność poranną trwającą do 30 minut³.

Potwierdzeniem wstępnie postawionej diagnozy są specjalistyczne badania, w tym przede wszystkim RTG kolana, ale też:

• tomografia komputerowa (TK),
• rezonans magnetyczny (MRI),
• USG.

Oprócz tego specjalista może zlecić dodatkowo badanie przewodnictwa nerwowego i artroskopię.

Zwyrodnienie stawu kolanowego – leczenie

W przypadku gonartrozy kolana leczenie obejmuje zmniejszenie dolegliwości bólowych, zachowanie lub poprawę funkcji stawów kolanowych oraz ograniczenie niepełnosprawności. Niestety nie ma możliwości leczenia przyczynowego tej choroby².

Zwyrodnienie stawu kolanowego – dieta

Chory powinien zminimalizować lub całkowicie wyeliminować czynniki gonartrozy, a jednym z najważniejszych jest nadwaga i otyłość². Oznacza to, że na początku należy zadbać o swoją dietę. Trzeba skomponować swój jadłospis tak, by posiłki w nim zawarte były zdrowe i odpowiednio zbilansowane. Odpowiednia dieta pozwoli zrzucić nadprogramowe kilogramy, które stanowią nadmiernie obciążenie dla kolan.

Zwyrodnienie stawu kolanowego – leki

Lekiem pierwszego rzutu w łagodnej postaci gonartrozy jest paracetamol. Przy braku reakcji na lek należy rozważyć doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w najniższych skutecznych dawkach³. Farmakologiczne leczenie gonartrozy kolana najlepiej skonsultować z lekarzem.

Na bóle mięśniowo-stawowe i chorobę zwyrodnieniową stawów pomóc może też 4flex puregel – lek zawierający naproksen, który dobrze przenika do mazi stawowej i na długo pozostaje w tkankach stawu. Cechuje się wysoką precyzją działania w miejscu objętym stanem zapalnym i bólem⁴.

Suplementacja

W trosce o prawidłowe funkcjonowanie stawów kolanowych warto sięgnąć też po 4flex silver suplement diety, czyli łatwo przyswajalny hydrolizat kolagenu Fortigel^® w formie saszetek z proszkiem. Produkt zalecany jest osobom wymagającym suplementacji wapnia i witaminy D⁵. Dla osób aktywnych, uprawiających sport, dbających o zdrowy tryb życia bardziej odpowiedni jest 4flex sport suplement diety, stanowiący wyjątkowe połączenie kolagenu i L-karnityny. Białko stymuluje wzrost i pomaga w utrzymaniu masy mięśniowej oraz zdrowych kości⁶.

Zwyrodnienie stawu kolanowego – jakie ćwiczenia?

Najlepsze efekty daje leczenie optymalne, które polega na jednoczesnym stosowaniu metod niefarmakologicznych i farmakologicznych. Bardzo pomocny jest masaż w zwyrodnieniu stawu kolanowego, dlatego warto umówić się na indywidualną terapię manualną do fizjoterapeuty. Specjalista może zalecić też ćwiczenia na kolana dostosowane do stanu zdrowia i potrzeb pacjenta. Trzeba mieć świadomość, że nie wszystkie ćwiczenia na zwyrodnienie stawu kolanowego są dobre dla wszystkich, dlatego plan treningowy powinien przygotować wykwalifikowany fizjoterapeuta z doświadczeniem w leczeniu gonartrozy.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zwyrodnienia stawu kolanowego:

1. Jakie są przyczyny gonartrozy kolana? 

Gonartroza kolana, czyli zwyrodnienie stawu kolanowego, może wynikać z różnych przyczyn. Wśród tych najczęściej występujących wskazuje się otyłość, nieprawidłowe ustawienie nóg (np. kolana szpotawe bądź koślawe) oraz uraz stawu kolanowego, szczególnie dotyczący łąkotki. Gonartrozie sprzyja również stałe narażenie kolan na duże obciążenia, np. podczas pracy fizycznej. Zwyrodnienia kolan zdarzają się także sportowcom, w szczególności tym, którzy intensywnie wykorzystują mięśnie nóg, np. piłkarzom. Warto także zachować ostrożność podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych. Długotrwałe stosowanie nieprawidłowo dobranego planu treningowego również może sprzyjać gonartrozie kolan. 

2. Czy gonartrozę da się wyleczyć? 

Zwyrodnienie stawu kolanowego nie jest uleczalne. Jeśli doszło do rozwoju gonartrozy, uszkodzeń nie da się już cofnąć. Można natomiast zapobiegać ich dalszemu postępowaniu, a także zredukować objawy, takie jak ból, ograniczenie ruchomości czy sztywność stawu. Niekiedy konieczne jest przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Lekarz może także przepisać glikokortykosteroidy lub ostrzykiwanie kolana kwasem hialuronowym. Takie metody nie doprowadzą do całkowitego wylecenia, ponieważ jest to niemożliwe. Spowolnią jednak lub całkowicie zatrzymają postępowanie zmian chorobowych. Konsultacja medyczna zawsze jest niezbędna w przypadku podejrzenia zwyrodnienia kolana.  

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Zimmermann-Górska I., Goncerz G., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna Praktyczna, Interna, 2021.
2. Klimiuk P., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, podyplomie.pl, Reumatologia, 2012.
3. Romanowski W., Zdanowska A., Romanowski M., Choroba zwyrodnieniowa stawów — aktualne standardy leczenia, Forum Reumatol. 2016, tom 2, nr 2, 52–57.
4. https://4flex.pl/4flex-puregel/ (dostęp: 2021.10.28)
5. https://4flex.pl/produkty-4flex/4flex-silver/ (dostęp: 2021.10.28)
6. https://4flex.pl/produkty-4flex/4flex-sport/ (dostęp: 2021.10.28)