Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), kiedyś nazywane gośćcem lub gośćcem przewlekle postępującym [1], to przewlekła choroba zapalna, która atakuje przede wszystkim stawy. Nieleczona może doprowadzić do ciężkiej niepełnosprawności w wyniku ich zniszczenia [1]. Może również spowodować  przedwczesny zgon. Zobacz, jak wyglądają objawy i leczenie tego schorzenia i kto ma największe ryzyko zachorowania na RZS.

Spis treści:

• Reumatoidalne zapalenie stawów – czym jest ta choroba?
• Przyczyny występowania RZS
• Objawy RZS
• Diagnozowanie RZS
• Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów – czym jest ta choroba?

Reumatoidalne zapalenie stawów (w skrócie RZS) może być jedną z przyczyn bólu stawów, z jakim pacjenci zgłaszają się do lekarza. Jest to choroba autoimmunologiczna, czyli polega na tym, że organizm sam zwalcza własne tkanki. Nieznany czynnik pobudza błonę maziową stawu, a ona wysyła odpowiedź zapalną. [1]

W efekcie błona maziowa oraz przylegające do niej struktury, takie jak chrząstki, kości, więzadła i ścięgna, ulegają stopniowemu niszczeniu. Zaczyna się od bólu i obrzęku, a wraz z postępem choroby dochodzi do nieodwracalnych zmian zwyrodnieniowych. [1]

Co ważne, RZS jest chorobą tkanki łącznej, czyli może dotykać nie tylko stawów, ale wszystkich układów i narządów w ciele człowieka. Wówczas przybiera charakter układowy, czyli obejmujący cały organizm. [2]

Reumatoidalne zapalenie stawów najczęściej nie jest diagnozowane już na samym początku. Jeśli pacjent zgłasza się do lekarza z bólem stawu skokowego lub barkowego, badanie rozpoczyna się od wykluczenia innych schorzeń. U osób starszych RZS bywa mylone ze zwyrodnieniowym zapaleniem stawów biodrowych lub innych stawów ciała. [2]

Wciąż podstawowym narzędziem diagnostycznym jest precyzyjnie przeprowadzony wywiad. Dolegliwości bólowe są jedną z najczęstszych przyczyn, dla których pacjenci szukają pomocy lekarskiej. Zwykle wynikają one ze znacznie mniej poważniejszych schorzeń. Co więcej, większość objawów na samym początku wygląda tak samo, więc bardzo trudno wykryć RZS na tym etapie. [2].

Trzeba jednak mieć świadomość, że reumatoidalne zapalenie stawów to poważna choroba stawów, która nieleczona może doprowadzić do ciężkiej niepełnosprawności. [1] Nie można jej zatem lekceważyć, nawet jeśli początkowe objawy mogą wskazywać na wiele innych, lżejszych, schorzeń.

Szacuje się, że RZS występuje u 0,3% – 1,5% populacji ogólnej. [2]

Przyczyny występowania RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów polega na rozwinięciu się stanu zapalnego wewnątrz stawu. Nie poznano jednak dokładnego mechanizmu ani przyczyn wywołujących to schorzenie. [1] Istnieją przypuszczenia, że czynnik genetyczny zwiększa ryzyko zachorowania na RZS. Ponadto znaczenie mają:

•        defekt układu odpornościowego prowadzący do rozwoju choroby autoimmunologicznej (przeciwciała błędnie rozpoznają tkanki jako ciała obce i je atakują),
•        płeć – kobiety znacznie częściej mają objawy zapalenia niż mężczyźni,
•        zakażenie – bakterie i wirusy mogą wywoływać odpowiedź zapalną, choć ten mechanizm nie jest jeszcze dobrze zbadany. [1]

Zwykle do wystąpienia RZS konieczne jest zaistnienie kilku z powyższych czynników jednocześnie.

 Objawy RZS

W pierwszej fazie RZS rozwija się niemal niezauważalnie. Pierwsze objawy choroby nie są bardzo niepokojące, dlatego rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów na tym etapie jest trudne. To może być ból stawu kolanowego, skokowego lub biodrowego. To właśnie one skłaniają pacjentów do poszukiwania pomocy medycznej. [1] Oprócz tego mogą wystąpić następujące symptomy.

•        Sztywność stawów – najbardziej intensywna po przebudzeniu lub po dłuższym okresie spoczynku. Dochodzi wówczas do nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku. [1]
•        Obrzęk stawów – powstaje w wyniku rozrostu błony maziowej. Może mu towarzyszyć wysięk.
•        Bolesność i tkliwość stawu – bolesny może stać się nawet zwykły uścisk dłoni. [1] Na początku pojawia się bolesność małych stawów dłoni itp.
•        Ograniczenie ruchomości zajętych stawów – staw traci pełen zakres ruchu, co może stać się nieodwracalne w wyniku postępu choroby. [1]
•        Deformacja stawów – jeśli RZS postępuje, w okolicy stawów powstają charakterystyczne guzki reumatoidalne. Może też występować destrukcja stawów.

Wstępna diagnostyka w przebiegu RZS nie jest łatwa, ponieważ wyżej wymienione objawy wskazują zwykle na dość zaawansowany proces zapalny. [1]

RZS może dawać także objawy pozastawowe. Mogą one dotyczyć niemal każdego narządu, w tym serca, naczyń, oczu czy płuc. [1] W tym przypadku rozpoznanie RZS jest trudniejsze.

Diagnozowanie RZS

Lekarz przeprowadzający diagnostykę w kierunku RZS powinien znaleźć odpowiedź na następujące pytania.

•        Czy proces chorobowy stawów ma podłoże zapalne czy niezapalne?
•        Czy pojawiający się ból jest stawowy czy pozastawowy?
•        Czy występują objawy układowe?
•        Jakie stawy zostały zajęte w procesie chorobowym i jaka jest ich liczba?
•        Jak długo trwają objawy? [2]

To pozwoli ograniczyć do minimum badania laboratoryjne oraz prowadzenie innych metod diagnostycznych. Wywiad przede wszystkim umożliwi wykluczenie schorzeń, na przykład zwyrodnieniowego zapalenia stawu barkowego [2], które dają podobne objawy.

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Obecnie metody leczenia RZS  znacznie się zmieniły, ponieważ pojawiły się nowe, skuteczne preparaty. Kładzie się duży nacisk na jak najszybsze zastosowanie leku modyfikującego przebieg choroby (LMPCh). [1]

Leczenie farmakologiczne pozwala na osiągnięcie remisji (czyli stanu, w którym choroba nie daje objawów) lub małej aktywności RZS. Dzięki temu objawy można znacząco zredukować i przywrócić pacjentowi komfort życia.[1]

Niestety początkowe objawy RZS łatwo przeoczyć. Dlatego na dolegliwości często podawane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Natomiast „właściwe” leczenie jest wdrażane dopiero po kilku miesiącach. Nie można lekceważyć żadnych symptomów, które mogą wskazywać na tę chorobę. [1]

W przypadku podejrzenia RZS nie zwlekaj ze zgłoszeniem się do lekarza. To pierwszy krok do tego, aby rozpocząć skuteczne leczenie.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące reumatoidalnego zapalenia stawów:

1. Jakie są objawy reumatoidalnego zapalenia stawów?

Pierwszym symptomem jest zwykle ból stawów. Później pojawia się sztywność, tkliwość i ograniczenie ruchu. Objawy występują i są bardziej odczuwalne po dłuższym braku aktywności. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się charakterystyczne guzki reumatoidalne.

2. Jak sprawdzić, czy ma się reumatoidalne zapalenie stawów?

Konieczna jest wizyta u lekarza, który przeprowadzi szczegółowy wywiad. Jest to obecnie główne narzędzie diagnostyczne. Aktualnie nie ma testów (np. z krwi), które jednoznacznie wskazywałyby lub wykluczały tę chorobę.

3. Jak długo żyje się z reumatoidalnym zapaleniem stawów?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Trzeba jednak mieć świadomość, że choroba, z racji tego, że czasami obejmuje cały organizm, może przyczynić się do przedwczesnego zgonu.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1]Guła Z., Korkosz M, Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 2022 – https://www.mp.pl/pacjent/
reumatologia/choroby/63732,reumatoi
dalne-zapalenie-stawow (dostęp 27.07.2023) [2] Marcol Majewska A., Majewski G., Kotyla P., Reumatoidalne zapalenie stawów — propozycje postępowania diagnostycznego, Forum Reumatologiczne, 2017, tom 3, nr 2, 88–92, Via Medica Journal – https://journals.viamedica.pl/
rheumatology_forum/article/download/
51090/40738 (dostęp 27.07.2023)