Zapalenie stawów – przyczyny, objawy i metody leczenia

Zapalenie stawów to choroba tkanki łącznej, która może mieć różne przyczyny. Jednym z często występujących schorzeń jest reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec stawowy). Warto wiedzieć, jak rozpoznać pierwsze objawy zapalenia i które z nich powinny skłonić do szybkiej wizyty u lekarza.

Spis treści:

• Zapalenie stawów – jakie są jego rodzaje?
• Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy i przyczyny choroby
• Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów i leczenie RZS
• Infekcyjne zapalenie stawów

Zapalenie stawów – jakie są jego rodzaje?

Zapalenie stawów jest chorobą mogącą mieć różne podłoża. Wyróżnia się między innymi [1]:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• infekcyjne zapalenie stawów,
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• łuszczycowe zapalenie stawów,
• reaktywne zapalenie stawów.

Każda z chorób wynika z innych przyczyn i ma charakterystyczny przebieg. Poniżej zapoznasz się ze specyfiką dwóch schorzeń, które mogą powodować bóle stawów. To reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i infekcyjne zapalenie stawów.

Pamiętaj jednak, że niezależnie od przyczyny i konkretnych objawów, dolegliwości związane ze stawami zawsze wymagają konsultacji medycznej. Bolące, przeciążone czy strzelające stawy mogą wskazywać na poważne schorzenia tkanki łącznej. Nieleczone mogą doprowadzić nawet do niepełnosprawności.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy i przyczyny choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą chorobą zapalną atakującą stawy. Warto wiedzieć, że nieleczone schorzenie powoduje nieodwracalne uszkodzenie narządów. Może wywołać niesprawność, a nawet doprowadzić do przedwczesnego zgonu. Zastosowanie skutecznego leczenia tej choroby stawów pozwala osiągnąć remisję choroby, zapobiegać powikłaniom i umożliwia pacjentowi normalne funkcjonowanie. [1]

Konieczne jest zatem jak najszybsze rozpoznanie reumatologicznego zapalenia stawów i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Niestety przebieg choroby w początkowym stadium bardzo często nie daje żadnych objawów. Dopiero po kilku tygodniach stan zapalny stawów może zostać zauważony. [2]

Reumatologiczne zapalenie stawów to przewlekła choroba autoimmunologiczna. To oznacza, że nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego kieruje przeciwciała przeciwko prawidłowej tkance organizmu. Dokładne przyczyny występowania RZS nie są do końca zbadane. [2]

Jakie objawy choroby reumatycznej stawów powinny skłonić do szybkiej wizyty u lekarza? Są to przede wszystkim [1]:

• Ból i sztywność –  zapalenie stawu kolanowego lub innego stawu ciała może powodować bolesność i zesztywnienie, szczególnie tuż po przebudzeniu. Dochodzi wówczas do nagromadzenia się płynu zapalnego w stawie i obrzęku tkanek.
• Obrzęk – jest wynikiem rozrostu błony maziowej. Może mu towarzyszyć wysięk spowodowany nadmierną produkcją płynu stawowego o charakterze zapalnym.
• Tkliwość stawu  na ucisk.
• Ograniczenie ruchomości stawów –  przeciążone stawy uniemożliwiają wykonywanie pełnego zakresu ruchów. Jeśli choroba zwyrodnieniowa stawów nie zostanie zdiagnozowana i leczona, zmiany zwykle mają charakter nieodwracalny.
• Deformacja stawów – zapalenie stawu łokciowego, stawu nadgarstka lub innego stawu ciała to choroby tkanki łącznej powodujące zniekształcenie obszaru objętego chorobą.
• Guzki reumatoidalne – pojawiają się w późniejszym etapie choroby. Są to zgrubienia w okolicy stawów – bardzo charakterystyczne dla RZS.

Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów i leczenie RZS

Diagnostyka w przypadku tej choroby polega na przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego i wykonaniu badań. Są to m.in.: [2]:

• badanie układu ruchu z uwzględnieniem liczby zajętych stawów,
• badania serologiczne:

• • RF w klasie IgM (stężenie czynnika reumatoidalnego RF wzrasta wraz z zaostrzaniem się stanu zapalnego w organizmie, prawidłowy wynik może oznaczać brak choroby lub to, że jest ona w bardzo wczesnym stadium),
  • ACPA (badanie ma charakter przesiewowy w kierunku wykrywania RZS, pozwala ustalić, czy w krwi badanej osoby znajdują się przeciwciała antycytrulinowe Anty-CCP),
• rentgen  (RTG)
• rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa,
• oznaczenie wskaźników krwi:
  • OB (czyli odczyn Biernackiego – określa szybkość opadania czerwonych krwinek, to podstawowe badanie pozwalające wykryć toczący się stan zapalny – nie tylko w RZS) .
  • CRP (bada zawartość białka C-reaktywnego we krwi, wysokie CRP oznacza obecność stanu zapalnego w organizmie),
• morfologia krwi z rozmazem.

W jaki sposób leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Kiedyś RZS zwykle skazywało chorego na niepełnosprawność i znacznie obniżało komfort jego życia. [1] Obecnie terapia polega na jak najszybszym podaniu pacjentowi leku modyfikującego przebieg choroby (LMPCh). Pozwala to na osiągnięcie remisji. Jest to stan, w którym nie obserwuje się symptomów choroby ani cech jej aktywności w badaniach laboratoryjnych. [1]

Infekcyjne zapalenie stawów

Zapalenie stawu biodrowego, kolanowego czy łokciowego nie zawsze ma podłoże reumatoidalne. Inną chorobą, która występuje rzadziej niż RZS, jest infekcyjne zapalenie stawów. Jest ono wywołane zakażeniem, do którego może dojść za pośrednictwem krwi. Infekcja może wystąpić podczas [3]:

• operacji chirurgicznej,
• nakłucia stawu,
• urazu.

Choroba może również rozwinąć się w wyniku przeniesienia zakażenia z pobliskich struktur pozastawowych: skóry, ścięgien, chrząstek, kości lub innych narządów. [3]

Objawy schorzenia są zbliżone do tych występujących w RZS. Są to [3]:

• ból,
• obrzęk,
• zaczerwienienie,
• podwyższona temperatura w okolicy stawu,
• pogorszenie ruchomości stawu.

Nie występują natomiast guzki reumatoidalne ani zniekształcenie stawu. [3]

Leczenie polega na podawaniu leków zwalczających mikroorganizmy wywołujące stan zapalny (to mogą być bakterie, wirusy lub grzyby). Konieczne bywa pobranie płynu z zakażonego stawu i poddanie go badaniu, aby określić, co jest przyczyną infekcji. [3] To pozwala wdrożyć skuteczne leczenie i zahamować postęp choroby. [3]

Należy pamiętać, że zapalenie stawów rąk i nóg to choroba poważna – niezależnie od przyczyny. Nie można jej bagatelizować, dlatego każdy niepokojący objaw powinien skłonić chorego do jak najszybszej wizyty u lekarza.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia stawu łokciowego:

1. Czy infekcyjne zapalenie stawów występuje często?

Infekcyjne zapalenie stawu kolanowego występuje rzadziej niż RZS. Rocznie choruje na nie około 2-6 osób na 100 000. Najczęściej są to pacjenci przed 15. lub po 55. roku życia.

2. Czy RZS da się całkowicie wyleczyć?

Obecnie stosuje się przede wszystkim leki hamujące rozwój choroby. Nie leczą jej całkowicie, ale podnoszą komfort życia chorego oraz zatrzymują postęp choroby.

3. Jakich objawów nie można lekceważyć?

Pierwszymi symptomami zapalenia stawów są zwykle ból, obrzęk i pogorszenie ruchomości. W takim przypadku należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi profesjonalną diagnostykę.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, Reumatologia, 2022: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow
2. Głuszko P., Filipowicz-Sosnowska A., Tłustochowicz W., Reumatoidalne zapalenie stawów, Reumatologia, 50, 2: s. 83–90: 2012: https://reu.termedia.pl/pdf-160270-86783?filename=Rheumatoid+arthritis.pdf
3. Wiercińska M., Infekcyjne (septyczne) zapalenie stawów, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, Reumatologia, 2023: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/140769,infekcyjne-septyczne-zapalenie-stawow