Zapalenie stawu kolanowego – przyczyny, diagnostyka, metody leczenia

Reumatoidalne zapalenie stawu kolanowego to najczęstsza choroba zapalna kolana, która może rozwinąć się już w młodym wieku. Jeśli nie jest leczona, może prowadzić do trwałego uszkodzenia stawu kolanowego, a nawet to niepełnosprawności. Warto wiedzieć, że stan zapalny kolana może być wywołany również przez uraz i drobnoustroje. Jak leczy się takie schorzenia?

Spis treści:

• Reumatoidalne zapalenie stawów – czym jest ta choroba kolana?
• Objawy i przyczyny RZS stawu kolanowego
• Jak rozpoznaje się reumatoidalne zapalenie stawu kolanowego?
• Leczenie zapalenia stawu kolanowego o podłożu reumatoidalnym
• Infekcyjne zapalenie stawu kolanowego

Reumatoidalne zapalenie stawów – czym jest ta choroba kolana?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, dawna nazwa: gościec przewlekle postępujący) jest przewlekłą chorobą zapalną atakującą stawy, w tym staw kolanowy. Charakterystycznym objawem jest ból, sztywność oraz obrzęk stawów. [1]

W zależności od występowania lub nieobecności w surowicy autoprzeciwciał: czynnika reumatoidalnego (rheumatoid factor – RF) w klasie IgM i/lub przeciwciał przeciw cytrulinowanemu peptydowi (ACPA), wyróżnia się serologicznie dodatnią lub ujemną postać reumatoidalnego zapalenia stawu kolanowego. [2]

Nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi najczęściej do nieodwracalnego uszkodzenia stawów i ciężkiej niesprawności. Może także przyczynić się do przedwczesnego zgonu. Zastosowanie skutecznego leczenia stanu zapalnego w stawie może zahamować postęp choroby, zapobiega jej powikłaniom i umożliwia normalne funkcjonowanie. [1]

Objawy  i przyczyny RZS stawu kolanowego

U większości chorych RZS rozwija się bez wyraźnych objawów chorobowych. Może minąć nawet kilka tygodni, a nawet miesięcy, zanim dolegliwości staną się na tyle dokuczliwe, że skłonią do szukania pomocy lekarskiej. [1] Najczęściej pojawia się przewlekły ból kolana, jednak bywa on lekceważony.

Objawy zapalenia stawu kolanowego to przede wszystkim poniższe symptomy. [1]

• Ból i sztywność – bóle stawów są najbardziej uciążliwe po obudzeniu się lub po okresie nieruszania stawem, gdy dochodzi do nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku tkanek.
• Obrzęk będący wynikiem rozrostu błony maziowej tworzącej tzw. łuszczkę. Może mu towarzyszyć wysięk spowodowany nadprodukcją płynu stawowego o charakterze zapalnym.
• Tkliwość stawu kolanowego w przypadku ucisku.
• Ograniczenie ruchomości w kolanie – zajęty chorobowo przeciążony staw traci zdolność do wykonywania pełnego zakresu ruchów. Jeśli RZS jest nieleczone, zmiany staja się nieodwracalne.
• Deformacja stawu kolanowego – jeśli schorzenie trwa długo.

Warto podkreślić, że reumatoidalne zapalenie stawu kolanowego jest chorobą układową, co oznacza, że nie atakuje wyłącznie jednego stawu. [1] Może wywoływać także miażdżycę, choroby serca, osteoporozę lub uszkodzenie nerek. [1]. Jak widać, ból w kolanie nie powinien być nigdy lekceważony, ponieważ może świadczyć o poważnym schorzeniu ogólnoustrojowym.

Jak rozpoznaje się reumatoidalne zapalenie stawu kolanowego?

Jeśli ortopeda podejrzewa u pacjenta tę chorobę stawu kolanowego, powinien zlecić następujące badania diagnostyczne:

• wywiad i badanie ogólnolekarskie,
• badanie układu ruchu z uwzględnieniem liczby i rodzaju zajętych stawów,
• badania serologiczne: RF w klasie IgM, ACPA,

• rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa,

• wskaźniki ostrej fazy OB i CRP,
• morfologia krwi z rozmazem,
• badanie rentgenowskie (RTG) zajętego/zajętych stawów. [2]

Inne badania dodatkowe (np. artroskopia kolana lub punkcja) umożliwiające diagnostykę różnicową powinny być ukierunkowane na typ zapalenia stawów. [2]

 Leczenie zapalenia stawu kolanowego o podłożu reumatoidalnym

Metody leczenia RZS w ostatnich latach znacznie się zmieniły, ponieważ pojawiły się nowe leki o wysokiej skuteczności. [1]

Obecnie kładzie się największy nacisk na jak najszybsze zastosowanie leku modyfikującego przebieg choroby (LMPCh). Coraz częściej umożliwia to osiągnięcie remisji (czyli stanu, w którym nie ma symptomów choroby ani cech jej aktywności w badaniach laboratoryjnych i obrazowych). [1]

Warto pamiętać, że początek RZS bardzo często jest podstępny i może minąć kilka miesięcy, aż wdroży się odpowiednie leczenie. Z tego wynika, że ból stawów, tak zwana woda w kolanie czy „kolano kinomana” nigdy nie powinny być lekceważone.

Choroba zwyrodnieniowa kolana jest bardzo poważna i może prowadzić nawet to inwalidztwa. [2]

Infekcyjne zapalenie stawu kolanowego

Nie tylko RZS może powodować ból kończyny. Zapalenie stawu rzepkowo-udowego może być także wywołane infekcją spowodowaną przedostaniem się drobnoustrojów do błony maziowej, czyli wewnętrznej części torebki stawowej. [3]

Najczęstsze przyczyny zapalenia kaletki maziowej kolana dotyczą  zakażenia mazi stawowej drogą krwi: bezpośrednio (np. przy operacjach chirurgicznych w obrębie stawu, przy nakłuciach stawu albo podczas urazu) lub poprzez przeniesienie się zakażenia z pobliskich struktur (skóry, tkanki podskórnej, kości i szpiku kostnego).  Rozwojowi schorzenia może sprzyjać zwichnięcie stawu, dna moczanowa oraz urazy więzadeł i rzepki. [3]

Infekcyjne zapalenie stawu kolanowego występuje rzadziej niż RZS.  Rocznie na infekcyjne zapalenie stawów choruje około 2–6 osób na 100 000. Najczęściej są to pacjenci przed 15. rokiem życia lub po 55. roku życia. [3]

Objawami infekcyjnego zapalenia błony maziowej kolana są m.in.:

•   ból kończyny,
• obrzęk,
• zaczerwienienie,
• nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawu,
• pogorszenie ruchomości stawu. [3]

Co ważne dla diagnostyki stan zapalny zazwyczaj pojawia się nagle i szybko narastają.

Całkowite wyleczenie infekcyjnego zapalenia stawów jest możliwe, ale choroba może skutkować trwałym uszkodzeniem stawu kolanowego. Należy rozpocząć leczenie jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych objawów. [3] Domowe sposoby i leczenie lekami przeciwzapalnymi bez recepty w tym przypadku nie pomogą.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia stawu kolanowego:

1. Jak rozpoznać stan zapalny w kolanie?

Pierwszym ważnym symptomem jest ból kolana. Nie zawsze jednak musi on być intensywny, dlatego choroba często bywa lekceważona. Aby mieć pewność, że ma się do czynienia ze stawem zapalnym kolana, należy przeprowadzić profesjonalne badania.

2. Co powoduje stan zapalny kolana?

Przyczyną może być czynnik reumatologiczny (w przypadku RZS) lub zakażenie drobnoustrojami (w przypadku infekcyjnego zapalenia stawu kolanowego). To różne choroby, które wymagają innego leczenia.

3. Jak wyleczyć stan zapalny w kolanie?

Konieczna jest wizyta u lekarza, który zleci badania diagnostyczne (np. USG stawu), odpowiednie leczenie i rehabilitację. Nie da się wyleczyć stanu zapalnego kolana domowymi sposobami.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Guła Z, Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, medycyna Praktyczna dla Pacjentów, Reumatologia, 2022: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow (dostęp 30.08.2023)
2. Głuszko P., Filipowicz-Sosnowska A., Tłustochowicz W., Reumatoidalne zapalenie stawów, „Reumatologia” 2012; 50, 2: 83–90:, Klinika i Poliklinika Reumatologii Instytutu Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie, Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii, Wojskowy Instytut Medyczny CSK MON: https://reu.termedia.pl/pdf-160270-86783?filename=Rheumatoid+arthritis.pdf (dostęp 30.08.2023)
3. Wiercińska M., Infekcyjne (septyczne) zapalenie stawów, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, Reumatologia, 2023: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/140769,infekcyjne-septyczne-zapalenie-stawow (dostęp 30.08.2023)