Staw barkowy – anatomia, funkcje i najczęstsze problemy zdrowotne

Ból barku może wynikać z różnych schorzeń i nie zawsze ma taką samą przyczynę. Warto dowiedzieć się, co może go powodować, ponieważ leczenie i rehabilitacja zawsze muszą uwzględniać powody wystąpienia dolegliwości bólowych. [1] Uraz, uszkodzenie stożka rotatorów czy stan zapalny to tylko niektóre z przyczyn, które mogą wywoływać ból ramienia i okolicznych tkanek. Ważna jest więc właściwa diagnostyka, a także leczenie zachowawcze.

Spis treści:

• Anatomia stawu barkowego
• Ból stawu barkowego — przyczyny
• Najczęstsze dolegliwości w obrębie stawu barkowego
• Leczenie bólu barku

Anatomia stawu barkowego

Staw barkowy (którego prawidłowa nazwa brzmi staw ramienny) jest najbardziej ruchomą strukturą w ciele człowieka. Wynika to z tego, że w jego otoczeniu znajdują się liczne mięśnie i więzadła. [2]

Staw ramienny stanowi połączenie kości, błony maziowej, więzadeł oraz torebki stawowej.  Jest otoczony tzw. mięśniami stabilizującymi, które pozwalają na wykonywanie właściwego zakresu  ruchów. [3]

Jednocześnie cały bark, którego częścią jest staw ramienny, odznacza się brakiem stabilności strukturalnej. To umożliwia człowiekowi na wykonywanie bardzo szerokiego zakresu ruchów. [3]

Bark składa się z takich elementów jak:

• ścięgno mięśnia dwugłowego (bicepsa),
• więzadło kruczo-barkowego,
• kaletka,
• kość ramienna,
• łopatka,
• panewka,
• wyrostek barkowy,
• obojczyk,
• staw barkowo-obojczykowy. [2]

Ból barku może być spowodowany urazem jednej z wymienionych struktur lub kilku z nich. Może towarzyszyć mu zapalenie i ograniczona ruchomość. [1] Ból w barku jest powiązany  z uszkodzeniem tkanek miękkich wchodzących w skład tej struktury. [3]

Staw barkowy jest narażony na silne obciążenia. W odwiedzeniu ramienia do 90 stopni mięsień naramienny musi wykonać pracę przekraczającą osiem razy ciężar ramienia. [3]

Ból stawu barkowego — przyczyny

Ból barku jest dość powszechnym symptomem. Uszkodzenie stawu barkowego najczęściej wynika z:

• przeciążenia,
• powtarzalnych mikroprzeciążeń,
•  urazów otaczających go tkanek miękkich (głównie stożka rotatorów)

Powstają one w trakcie codziennych czynności czy aktywności sportowej. [1]

Przyczynami uszkodzenia tkanek miękkich stawu barkowego mogą być natomiast:

• Choroby reumatyczne stawu,
• zapalenie stawu barkowego,
• zwyrodnienie stawu barkowego,
• przyczyny okołostawowe (zaburzenia w ścięgnach, kaletkach maziowych),
• zespół cieśni podbarkowej. [3]

Ból barku, na jaki skarżą się pacjenci, może być połączony z:

• ograniczeniem ruchów biernych i czynnych (chory nie może podnosić przedmiotów ani wykonywać pełnego zakresu ruchu),
• osłabieniem kończyny lub brakiem możliwości wykonania ruchu.

Co istotne, ból może pojawiać się tylko przy jednym rodzaju ruchów czynnych, a nie występować podczas ruchów biernych. Dzieje się tak, gdy zapaleniu ulegnie ścięgno jednego z mięśni. [3]

W przypadku silnego bólu można wspomagać się, przyjmując niesteroidowe leki przeciwzapalne. Zwykle jednak bark powinien zdiagnozować ortopeda, przeprowadzając badania obrazowe, które są pomocne w ocenie przyczyny bólu. Jest to między innymi rezonans magnetyczny, USG i RTG. [1]

Najczęstsze dolegliwości w obrębie stawu barkowego

Warto przyjrzeć się trzem najczęstszym schorzeniom, które mogą powodować, że bark boli, a zakres ruchów jest ograniczony.

Zespół ciasnoty podbarkowej

Przestrzeń podbarkowa znajduje się pod wyrostkiem barkowym, a znajdujące się tam kaletki umożliwiają płynne przesuwanie się struktur stawowych podczas podnoszenia ramienia. W wyniku powstania ciasnoty przestrzeni podbarkowej następuje zablokowanie ruchu wślizgiwania się kości ramiennej pod wyrostek barkowy. Bark intensywnie boli, szczególnie przy odwiedzeniu w zakresie 60–110° (tzw. bolesny łuk). [1]

Uszkodzenie stożka rotatorów

Stożek rotatorów tworzą cztery mięśnie oraz ich ścięgna otaczające staw ramienno-łopatkowy. Utrzymują go one we właściwej pozycji. W trakcie wykonywania monotonnych, powtarzających się czynności może dojść do przeciążenia tych struktur, a nawet ich zerwania. Częstym powodem uszkodzenia stożka rotatorów są urazy, czasami bardzo niewielkie.  Ból barku jest ich najczęstszym symptomem, zwłaszcza w trakcie podnoszenia ramienia lub zakładania ręki na plecach. Jest zlokalizowany w okolicy przedniej i bocznej ramienia. [1]

Uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego

Ścięgno to biegnie pionowo w przedniej części ramienia. Jego uszkodzenie powoduje ból w okolicy stawu barkowego, zwłaszcza w trakcie ruchów przy zgiętym łokciu. Przy całkowitym zerwaniu ścięgna nad stawem łokciowym pojawia się charakterystyczne wybrzuszenie w miejscu przemieszczenia mięśnia dwugłowego. Do zapalenia pochewki tego ścięgna dochodzi najczęściej w przypadku uszkodzeń mechanicznych, ale także w wyniku chorób zapalnych stawów.

Do innych często występujących schorzeń barku należą m.in. bark zamrożony, łuszczycowe zapalenie stawów czy choroby reumatoidalne. Aby im zapobiegać, warto dbać o odpowiednio dobraną aktywność fizyczną oraz suplementować środki zawierające kolagen, który wzmacnia stawy całego ciała.

Leczenie bólu barku

Najczęściej stosowaną metodą leczenia bólu barku, który wynika z uszkodzenia mechanicznego, jest odpowiednio dobrana rehabilitacja. Znacznie rzadziej występują wskazania do leczenia operacyjnego. Poprawę u chorego mogą przynieść tzw. blokady, które polegają na wstrzyknięciu leku miejscowo znieczulającego w tkanki będące przyczyną dolegliwości (np. do kaletki podbarkowej). [1]

Wspomagająco, aby uśmierzyć dolegliwości bólowe, można zastosować leki doustne (paracetamol lub  NLPZ). Nie powinno się jednak przyjmować ich jako stałe remedium na ból. Jeśli bark wciąż powoduje dyskomfort, konieczna jest wizyta u reumatologa lub ortopedy [1]

Bardzo ważnym elementem są także ćwiczenia fizyczne. Dzięki nim można wzmocnić mięśnie, co spowoduje stabilizację całego stawu oraz zachowanie odpowiedniego zakresu ruchu. Nie należy jednak ćwiczyć, jeśli choroba ma ostry przebieg. Może być to niemożliwe z racji silnego bólu. O podjęciu aktywności powinien zadecydować lekarz prowadzący. [1]

Pomocne mogą być także preparaty z kolagenem wspierającym zdrowie stawów, choć ich stosowanie ma przede wszystkim charakter profilaktyczny.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące stawu barkowego:

1. Od czego bolą stawy barkowe?

Przyczyny bólu mogą mieć różne podłoże. Często wynika on ze schorzeń reumatycznych, wiąże się z zapaleniem stawu barkowego lub zespołem cieśni podbarkowej. Ból może towarzyszyć również nadwerężeniu mięśni i stawów, na przykład podczas intensywnego treningu.

2. Co pomaga na ból stawu barkowego?

Doraźnie można przyjąć leki doustne bez recepty, na przykład paracetamol. Jednak w dłuższej perspektywie, jeśli ból nie mija, zwykle konieczna jest rehabilitacja dobrana przez lekarza. Wskazane są również ćwiczenia fizyczne, aby zapobiegać nawrotom bólu.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1] Guła Z., Korkosz M., Ból barku: przyczyny, objawy i leczenie,
https://www.mp.pl/pacjent
/objawy/88166,bol-barku (dostęp 25.05 2023)

[2] Anatomia stawu barkowego https://www.reh4mat.com/uploads/2012/
07/ANATOMIA-STAWU-BARKOWEGO.pdf (dostęp 25.05.2023) [3] Majdan M., Metera K., Diagnostyka funkcjonalna i leczenie uszkodzeń tkanek miękkich stawu barkowego w wybranych metodach fizjoterapii, http://apgr.wssp.edu.pl/wp-content/uploads/2014/01/Magdalena-Majdan-Krzysztof-Metera.pdf (dostęp 25.05.2023)