Sztywność stawów – przyczyny, objawy i metody leczenia

Wiele osób w miarę starzenia się odczuwa sztywność stawów. Inni mogą doświadczać jej z powodu schorzeń i prowadzonego stylu życia. Pewne jest, że sztywność stawów to nieprzyjemna dolegliwość, która utrudnia funkcjonowanie bez względu na wiek i płeć. Poznaj jej przyczyny i objawy oraz dowiedz się, jakie są dostępne metody leczenia.

Spis treści:

• Sztywność stawów – przyczyny
• Sztywność stawów o poranku i w ciągu dnia – objawy
• Sztywność poranna a choroba zwyrodnieniowa stawów
• Sztywność i reumatoidalne zapalenie stawów
• Sztywność stawów – leczenie

Sztywność stawów – przyczyny

Większość ludzi w pewnym momencie życia odczuwa sztywność stawów. Najczęściej to podeszły wiek jest przyczyną tej dolegliwości, głównie u osób, które były aktywne, a na starość prowadzą siedzący tryb życia. Wśród czynników, które predysponują do zmniejszenia mobilności stawów, znajdują się również otyłość, nadwaga i słabo zbilansowana dieta, która nie dostarcza cennych dla kości i stawów składników odżywczych. Poza tym do sztywności stawów może dochodzić na skutek toczących się stanów zapalnych wynikających z takich chorób, jak [1]:

• reumatoidalne zapalenie stawów;
• łuszczycowe zapalenie stawów;
• dna moczanowa;
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

U wielu osób starszych sztywność stawów spowodowana jest przez choroby zwyrodnieniowe. Wówczas mobilność stawów jest ograniczona po przebudzeniu się lub po okresie bezczynności (braku aktywności) i mija, gdy stawy zostaną powoli wprowadzone w ruch. Odczuwanie tych dolegliwości ma związek z pogorszeniem funkcjonowania tkanek zabezpieczających stabilizację stawu. W podeszłym wieku dochodzi również do zwiększenia produkcji cytokin prozapalnych oraz do utraty sprężystości chrząstki. Elementy stawowe nie mogą sprawnie się poruszać, ponieważ brakuje im „poślizgu”, czyli wystarczającej ilości mazi stawowej. W konsekwencji dochodzi do odczuwania sztywności stawów [1].

Sztywność stawów o poranku i w ciągu dnia – objawy

Poranna sztywność stawów to stan, który trwa krócej niż pół godziny i pojawia się najczęściej z samego rana, po przespanej nocy. Podczas chęci wykonania określonego ruchu odczuwany jest opór w stawie np. kolanowym. Ta dolegliwość zwykle mija po wprowadzeniu stawów w ruch, czyli wykonaniu kilku ćwiczeń lub „rozruszaniu się” przy porannej toalecie i pozostałych codziennych czynnościach [2]. Jednak sztywność stawów może wystąpić także w ciągu dnia, zwłaszcza po dłuższym unieruchomieniu lub pozostawaniu w jednej pozycji [1]. Uczucia zastania się stawu można doświadczyć np. po wstaniu z fotela podczas długiej pracy w biurze lub podniesienia się z pozycji klęczącej przy wyrywaniu chwastów.

W poważniejszych sytuacjach sztywne stawy mogą wpływać na mobilność danej osoby, a nawet utrudniać chodzenie lub wykonywanie innych czynności. Jeżeli do uczucia sztywności dochodzi promieniujący lub ostry ból stawów, deformacja struktur stawowych, silne zawroty głowy i omdlenia, przewlekłe zmęczenie lub zsiniaczenia skóry, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem [2]. Konieczna jest szczegółowa diagnostyka odczuwanych dolegliwości.

Sztywność poranna a choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) jest najczęstszą chorobą układu ruchu. Dochodzi do niej w wyniku uszkodzenia chrząstki stawowej i innych struktur stawu. Zwyrodnienie stawów objawia się nie tylko bólem, ale także ograniczeniem ruchomości stawów. Pacjent doświadcza stopniowych problemów z wykonaniem pełnego zakresu ruchu np. z wyprostowaniem lub zgięciem nogi w kolanie. Może dojść nawet do całkowitego zablokowania ruchu w stawie. Bardzo charakterystycznym objawem przy chorobie zwyrodnieniowej stawów jest sztywność stawów po obudzeniu się, czyli tzw. sztywność poranna oraz uczucie sztywności po okresie bez aktywności fizycznej (tzw. sztywność startowa). Zazwyczaj mijają dość szybko, gdy stawy zostaną wprowadzone w ruch [3].

Sztywność i reumatoidalne zapalenie stawów

Sztywność stawów, zwłaszcza ta poranna o różnym czasie trwania, zwykle powyżej 1 godziny, jest charakterystyczna dla reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Towarzyszą jej symetryczny ból i obrzęk stawów rąk oraz stóp. Rzadziej dotyka duże stawy np. kolanowe lub ramienne. Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą układową chorobą tkanki łącznej o podłożu immunologicznym. Jej etiologia nie jest znana. Zmiany, do jakich dochodzi w wyniku tej choroby, prowadzą do niepełnosprawności, a nawet przedwczesnej śmierci [4].

Sztywność stawów – leczenie

Metody leczenia sztywności stawów zależą od przyczyny dolegliwości. Uznaje się, że w pewnym wieku jest to zjawisko fizjologiczne i można jedynie poprawić jakość życia, zmniejszając nasilenie dolegliwości [1]. Domowe sposoby na sztywność stawów spowodowaną zwyrodnieniami to m.in. [2]

• ciepłe okłady na stawy z imbiru lub okłady z liści młodej kapusty;
• masowanie mięśni w okolicy stawów;
• nawadnianie organizmu (należy wypijać przynajmniej 1,5 l wody w ciągu dnia);
• redukcja masy ciała;
• unikanie przeciążania stawów;
• zdrowa, zbilansowana dieta pozbawiona nadmiaru słodyczy, a za to bogata w produkty zawierające wapń, cynk, fosfor, antyoksydanty, witaminę C, witaminę D, kwas hialuronowy i kolagen;
• w przypadku niedoborów żywieniowych lub problemów utrudniających wchłanianie składników odżywczych z diety, wskazana jest suplementacja;
• wprowadzenie codziennej, umiarkowanej aktywności fizycznej.

Jeśli przyczyną sztywności stawów są zmiany reumatyczne, należy zdiagnozować chorobę. Lekarz może wówczas zalecić leki przeciwbólowe i przeciwzapalne [1].

Bardzo ważna przy ustępowaniu sztywności stawów jest fizjoterapia. Pomaga w poprawie jakości codziennego życia oraz usprawnia stawy. Fizjoterapeuta może wykorzystywać różne metody w pracy z pacjentem, w tym z zakresu kinezyterapii i fizykoterapii [1].

Najczęściej zadawane pytania o sztywność stawów:

1. Co oznacza sztywność stawów?

Sztywność stawów może być spowodowana wiekiem i związaną ze starzeniem się utratą sprężystości chrząstki stawowej. Może też wynikać ze zbyt długiego przebywania w jednej pozycji albo być objawem poważnych chorób układu ruchu np. reumatoidalnego zapalenia stawów lub choroby zwyrodnieniowej stawów.

2. Czego brakuje w organizmie, gdy bolą stawy?

Na bolesność i sztywność stawów może wpływać uboga dieta lub zaburzenia wchłaniania witaminy A, C, D, E, K oraz witamin z grupy B, zwłaszcza witaminy B1 i B6. Ważna jest również odpowiednia podaż kwasu hialuronowego i kolagenu.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Radlak K., Sztywność stawów, Portal Fizjoterapeuty 2021: https://fizjoterapeuty.pl/ortopedia/sztywnosc-stawow.html
2. Radlak K., Poranna sztywność stawów, Portal Fizjoterapeuty 2023: https://fizjoterapeuty.pl/schorzenia/poranna-sztywnosc-stawow.html
3. Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów (artoza), Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 2023: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza
4. Filipowicz-Sosnowska A., Goncerz G., Reumatoidalne zapalenie stawów, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy 2023: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.1.