Choroba zwyrodnieniowa stawów – przyczyny, objawy i leczenie

Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) to najczęstsza choroba układu ruchu [1]. Wbrew pozorom nie dotyka tylko osób starszych. Mogą ją mieć także młodzi ludzie i sportowcy, którzy uskarżają się na bolesne dolegliwości najczęściej ze strony kolana, ręki, biodra, palców rąk i stóp lub kręgosłupa. Dowiedz się, czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów, poznaj jej przyczyny i objawy oraz sprawdź, jak przebiega leczenie.

Spis treści:

• Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów?
• Jakie są przyczyny artrozy?
• Jakie są objawy zwyrodnienia stawów?
• Jakie są metody leczenia zwyrodnienia stawów

Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) to przewlekły, postępujący proces zapalny. Charakteryzuje się przedwczesnym zużyciem chrząstki stawowej i powstawaniem zmian kostnych, w tym osteofitów, czyli wyrośli kostnych oraz geod, czyli torbieli podchrzęstnych [2]. Do artrozy dochodzi w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej. Uszkodzenie tej struktury powoduje, że nie jest w stanie zapewniać odpowiedniej amortyzacji powierzchniom stawowym. W wyniku nadmiernego tarcia i problemów z przesuwaniem się stawów dochodzi do uszkodzenia innych elementów układu kostnego: torebki stawowej, kości pod chrząstką stawową, więzadeł, mięśni i ścięgien otaczających staw [1]. Postępująca choroba zwyrodnieniowa stawów obniża jakość życia i utrudnia poruszanie.

Jakie są przyczyny artrozy?

Choroba zwyrodnieniowa stawów może być pierwotna, czyli taka, której przyczyna jest nieznana [1]. Obserwuje się zwiększenie częstości jej występowania wraz z wiekiem, chociaż u mężczyzn częściej rozwija się przed 45. rokiem życia, a u kobiet później [3].

Artroza może być również wtórna, czyli mieć określoną przyczynę. Mogą ją powodować m.in. [1]:

• uraz np. złamanie, zwichnięcie, przeciążenie stawu;
• zakażenie;
• inne choroby stawów np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
• wrodzone zaburzenia budowy struktur układu kostnego;
• nagromadzenie się złogów wapnia w chrząstce stawowej;
• inne choroby np. cukrzyca, dna moczanowa.

Ryzyko wystąpienia choroby zwiększają otyłość lub nadwaga, predyspozycje genetyczne, płeć żeńska. Wpływ mają też czynniki mechaniczne np. uprawianie obciążających stawy dyscyplin sportowych, nieprawidłowa pozycja podczas pracy [2] oraz osłabienie mięśni otaczających staw [1].

Jakie są objawy zwyrodnienia stawów?

Artroza ma charakter postępujący, aczkolwiek rozwija się powoli i przez lata nie daje żadnych objawów. Najczęściej pierwsze dolegliwości pojawiają się między 40. a 60. rokiem życia. Mogą dotykać tylko jednego stawu np. atakować staw kolanowy lub biodrowy, albo dotyczyć kilku stawów jednocześnie. Na początku objawy zwyrodnienia stawów dają o sobie znać podczas wykonywania ruchów, a dopiero później dokuczają również w stanie spoczynku [1].

Charakterystyczne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów to [1, 2]:

• ból występujący przy ruchach stawów np. chodzeniu, wstawaniu z krzesła, który ustępuje w stanie spoczynku;
• ból zapalny, który występuje również w spoczynku i nasila się w nocy oraz o poranku;
• ograniczenie ruchomości stawu np. problemy z wyprostowaniem lub zgięciem kolana;
• poranna sztywność stawu;
• trzaski i trzeszczenia przy ruchach;
• zniekształcenie i poszerzenie obrysu np. stawów rąk;
• obrzęk stawu i nadmierna ciepłota skóry w okresie zaostrzenia stanu zapalnego;
• niestabilność stawu, zaburzenia chodu, utykanie itp.

Jakie są metody leczenia zwyrodnienia stawów?

Leczenie farmakologiczne artrozy skupia się na walce z bólem i zapaleniem. Lekiem przeciwbólowym pierwszego rzutu o możliwie jak najmniejszym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych przy chorobie zwyrodnieniowej stawów  jest paracetamol [4]. Do innych produktów leczniczych stosowanych przy artrozie należą [1]:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zmniejszają ból i zapalenie;
• opioidy, które hamują ból np. tramadol;
• leki wspomagające leczenie przewlekłego bólu m.in. duloksetyna, pregabalina;
• maści i żele o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym do stosowania miejscowego np. 4Flex PureGel [5];
• glikokortykosteroidy lub kwas hialuronowy podawane do wnętrza stawu tzw. blokady.

Przy zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej stawów, kiedy pacjent ma utrudnione poruszanie się, konieczne może być leczenie chirurgiczne, czyli operacja zastąpienia stawu sztuczną protezą [1].

Najczęściej zadawane pytania:

1. Jak diagnozuje się chorobę zwyrodnieniową stawów?

Podstawą zdiagnozowania zwyrodnienia stawów przez lekarza jest zapoznanie się z objawami zgłaszanymi przez pacjenta oraz ocena obrazu radiologicznego. Należy wykonać RTG, rezonans magnetyczny, tomografię komputerową lub USG stawów, by specjalista mógł zobaczyć zmiany widoczne na zdjęciach radiologicznych. Najczęściej od razu zauważalne są osteofity, torbiele zwyrodnieniowe, zwężenie szpary stawowej oraz zagęszczenie kości znajdującej się bezpośrednio pod chrząstką stawową. Jeżeli w stawie występuje płyn, lekarz może zalecić wykonanie punkcji i przebadanie wydzieliny [1].

2. Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów?

Aby zapobiegać chorobie zwyrodnieniowej stawów należy [1]:

• dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• regularnie uprawiać sport, który nadmiernie nie obciąża stawów np. jazda na rowerze, pływanie;
• unikać wykonywania ruchów, które powodują ból;
• nieobciążać stawów poprzez długotrwałe stanie, noszenie ciężarów, wykonywanie jednostajnych ruchów;
• stosować się do zaleceń lekarza i fizjoterapeuty;
• w razie potrzeby korzystać z wyrobów ortopedycznych np. wkładek do butów, stabilizatorów;
• pamiętać o odpoczynku i regeneracji stawów;
• utrzymać zbilansowaną, pełnowartościową dietę, bogatą w witaminy i składniki mineralne;
• w razie potrzeby korzystać z suplementacji w celu uzupełniania zbyt małych ilości składników odżywczych w diecie.

3. Jakie są domowe sposoby leczenia artrozy?

Do niefarmakologicznych metod leczenia, które pozwalają zmniejszyć objawy choroby należą [1]:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• umiarkowane ćwiczenia fizyczne np. jazda na rowerze stacjonarnym;
• rehabilitacja pod okiem fizjoterapeuty;
• okłady z lodu lub ciepłe okłady;
• odciążanie stawu poprzez opieranie się na kuli, noszenie ortezy itp.

Bibliografia:

1. Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 2023: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza
2. Osiecka A. i in., Choroba zwyrodnieniowa stawów w praktyce lekarza rodzinnego, Ann. Acad. Med. Siles. (online) 2017; 71: 407–417.
3. Góralczyk B. i in., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Borgis – Medycyna Rodzinna 2/2000.
4. Klimiuk P.A. i in., Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów, Borgis – Nowa Medycyna 2/2002.
5. Witryna internetowa: https://4flex.pl/4flex-puregel/