Torebka stawowa – budowa i funkcje

Torebka stawowa to wytrzymała osłona stawów. W części zewnętrznej tworzy ją błona włóknista, natomiast w wewnętrznej błona maziowa. Torebka stawowa chroni staw, umożliwia odpowiedni zakres jego ruchów oraz zapobiega nadmiernemu tarciu podczas poruszania stawem. Zobacz, co jeszcze warto wiedzieć o torebce stawowej.

Spis treści:

• Czym jest torebka stawowa?
• Jak zbudowana jest torebka stawowa?
• Gdzie występuje torebka stawowa?
• Jakie są funkcje torebki stawowej?
• Maź stawowa jako ważny element torebki stawowej

Czym jest torebka stawowa?

Torebka stawowa to otoczka, którą mają wszystkie stawy ciała. Jej rozmiar jest uzależniony od wielkości stawu. Na przykład torebka stawowa barku jest większa i szersza niż torebka stawowa kolana. Ten element anatomiczny wraz ze ścięgnami i więzadłami nie tylko osłania i stabilizuje staw, ale także zapewnia jego właściwą ruchomość.

Jak zbudowana jest torebka stawowa?

Torebka stawowa składa się z dwóch warstw.

• Warstwy wewnętrznej (błony maziowej) – cienkiej i delikatnej, która wytwarza część składników płynu stawowego (tzw. maź stawową), by wypełnić nim przestrzenie międzykostne i zmniejszyć tarcie [1].
• Warstwy zewnętrznej (błony włóknistej) – grubej i mocnej, składającej się przede wszystkim z włókien kolagenowych, które tworzą mocną sieć. Błona ta łączy się z więzadłami i ścięgnami mięśni otaczających staw [2].

Błona maziowa w torebce stawowej

Na szczególną uwagę w torebce stawowej zasługuje błona maziowa. Ten element wyściela wewnętrzną część jam stawowych (oprócz powierzchni chrząstek) oraz pochewek ścięgnistych. Błona maziowa ma liczne fałdki i kosmki, na których znajdują się poduszeczki tłuszczowe. Co więcej, jest elementem bardzo silnie unerwionym i ma własny układ naczyń włosowatych. Ciągną się one od granicy chrząstki i kości do naczyń kości i jamy szpikowej. Warstwa wyściółkowa tej błony zawiera dwa ważne rodzaje komórek: synowiocyty typu A ze szpiku kostnego oraz synowiocyty B, które wytwarzają m.in. kwas hialuronowy [2]. Główną rolą błony maziowej w torebce stawowej jest tworzenie bariery między krążeniem a płynem (mazią) stawowym. Poza tym wytwarza niektóre składniki mazi i usuwa z niej szkodliwe materiały [2].

Gdzie występuje torebka stawowa?

Stawy właściwe, czyli połączenia wolne oraz stawy słabo ruchome, czyli połączenia półścisłe to elementy układu kostno-stawowego człowieka, które otacza wytrzymała torebka stawowa [2]. Oznacza to, że torebka stawowa występuje w każdym stawie właściwym, a wśród nich najbardziej znana jest torebka stawowa kostki, kolana, nadgarstka, łokcia, barku itp.

Jakie są funkcje torebki stawowej?

Torebka stawowa jest elastyczną strukturą niezbędną do ustabilizowania wszystkich połączeń między różnymi kośćmi kończyn. Jest elementem, który pełni kilka ważnych funkcji [2].

• Wzmacnia i zabezpiecza staw.
• Uszczelnia przestrzeń stawową.
• Umożliwia wykonywanie prawidłowych ruchów.
• Zapewnia stabilność bierną i czynną powierzchni stawowych.
• Chroni wszystkie miękkie części znajdujące się wewnątrz stawu przed wstrząsami.
• Działa jak poduszka chroniąca przed urazami.
• Dzięki mazi stawowej jest w stanie zmniejszyć szkodliwe dla stawów tarcie powierzchni stawowych o siebie.

Maź stawowa jako ważny element torebki stawowej

Ważnym anatomicznie elementem związanym z torebką stawową jest płyn stawowy znany też jako maź stawowa. Jest to mieszanina składników osocza, które przenikają przez ściany naczyń krwionośnych błony maziowej, czyli glukozy, kwasu moczowego, białka i elektrolitów oraz substancji wytwarzanych w stawie. W płynie stawowym znajduje się również kwas hialuronowy oraz elementy komórkowe np. limfocyty, monocyty i osteoklasty [3]. Podstawową funkcją mazi stawowej jest „smarowanie” powierzchni stawowych. Otóż płyn stawowy jako lepka substancja nie pozwala na nadmierne tarcie stawów. Dzięki temu ruch i co za tym idzie, przesuwanie się powierzchni stawowych odbywa się bezboleśnie. Za produkcję mazi stawowej odpowiada obecna w wewnętrznej części torebki stawowej błona maziowa [1].

Torebka stawowa i jej struktury to ważne anatomicznie i funkcjonalnie elementy układu kostno-stawowego człowieka. Warto pamiętać, że to właśnie torebka stawowa oraz więzadła i ścięgna stabilizują staw i pozwalają na utrzymanie go w prawidłowej ruchomości.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Dlaczego torebka stawowa jest tak ważna?

Torebka stawowa to struktura, która działa jak elastyczny ochraniacz stawów. Wyściełająca ją od wewnątrz błona maziowa jest bardzo unaczyniona, pełni ważną funkcję odżywiania struktur śródstawowych. Wytwarza płyn (zwany mazią stawową), który wypełnia jamy stawowe i zapobiega tarciu powierzchni stawowych o siebie. Natomiast dzięki zewnętrznej błonie włóknistej każdy staw ma ustalony zakres ruchu i może znieść wywierane na niego obciążenia.

2. Jak dbać o stawy i torebki stawowe?

W celu wzmocnienia połączeń maziowych w układzie kostno-stawowym ważne jest prowadzenie aktywnego i zdrowego trybu życia. Należy stosować zbilansowaną dietę zawierającą wystarczającą ilość składników odżywczych, takich jak kolagen, wapń i witamina D. Istotna jest również aktywność fizyczna, czyli wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie, takich jak podnoszenie ciężarów i trening oporowy oraz ćwiczeń uelastyczniających i rozciągających, aby zachować ruchomość i elastyczność stawów. Należy również pozbyć się nadmiernych kilogramów, utrzymywać dobrą wagę i stosować się do zaleceń lekarskich.

3. Jakie więzadła wzmacniają torebką stawową kolana?

Torebka stawu kolanowego wzmacniana jest przez więzadła poboczne (strzałkowe i piszczelowe), podkolanowe (skośne i łukowate) oraz krzyżowe (przednie i tylne) [4].

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Mikusek R., Zarastające zapalenie torebki stawowej, Portal Ortopedyczny dla Pacjentów: https://ortopediainfo.pl/bark/zarastajace-zapalenie-torebki-stawowej/
2. Radlak K., Torebka stawowa, Portal Fizjoterapeuty 2023: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/torebka-stawowa.html
3. PZWL, Choroby układu ruchu (witryna internetowa: http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/204700200.pdf
4. Radlak K., Staw kolanowy – anatomia kolana, 2016 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/staw-kolanowy-anatomia-kolana.html